Дауыссыз дыбыстар.Олардың түрлері

Сабақтың тақырыбы: Дауыссыз дыбыстар.Олардың түрлері.

Мақсаты:

а) Білімділік: Оқушыларға дауыссыз дыбыстар туралы мәлімет бере отырып, тілдің қатысына қарай қатаң, ұяң, үнді дыбыстарды ажырата білуге тәрбиелеу.

ә) Дамытушылық: Ойлау қабілетін, сөйлеу мәнерін, тіл байлығын, ой-өрісін дамыту. Тапқырлық, ізденімпаздық қасиеттерге жетелеу;

б) Тәрбиелік: Тапқырлыққа, білгірлікке, бір-бірінен ажырата білуге

тәрбиелеу;

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, семанитикалық карта, жаттығу жұмысы.

Сабақтың көрнекілігі: семанитикалық карта, тірек сызба,ойын тапсырмалары.

Сабақтың барысы.

І Ұйымдастыру кезеңі:

а)Оқушылармен амандасу

ә)Сыныпты түгендеу

б)сабаққа даярлықты тексеру

Психологиялық трениг «Жүректен жүрекке» Оқушылар бір-біріне жақсы тілектер айту. Сыныпты гүлдер арқылы 3 топқа бөлу.

ІІ Үй тапсырмасын тексеру.

1)«Аукцион» ойыны. Сұрақтар сатылады.Қораптың ішінен сұрақтарды алып, жауап береміз.Тобымызға ұпай санын қосамыз.

1.Фонетика нені зерттейді?

2.Әріп деген не?

3.Әліпби деген не?

4.Неше дыбыс ба?

5.Қазақ тіліне тән неше дыбыс бар?

6.Дауысты дыбыс жақтың қатысына қарай нешеге бөлінеді?

7.Дауысты дыбыс тілдің қатысына қарай нешеге бөлінеді?

8.Еріндік және езулік дауысты дыбыстар қалаай жасалады?

9.Қазақ тіліне тән неше дауысты дыбыс бар?

10.Жұлдызыңыз жанды. Құтықтаймыз.

Ұпай сізге тегін беріледі.

ІІІ Жаңа сабақ.

«Әліппе» ханшайымы барлық әріптерге ән орындаудан жарыс жариялаған еді.Сонда осы жарысқа барлық жауысты әріптер жиналған болатын, себебі олардың дауыстары жақсы болатын және олар ән айта алатын.Барлық әріптер көзге түскілері келді, жеңіске жетуді қалады. Олар өте жақсы әндерін шырқады. Бұл байқалған жайт ханшайымның назарынан тыс қалмады.Жарысқа қатысушылардың қайсысын жеңімпаз деп жарияласам екен деп, ол түні бойы ойға батты. Себебі олардың бәрі де жарасымды ән салды емес пе? Таң атқаннан кейін біздің билеушілеріміз өзінің дана шешімін жария етті. Олар дауыстылардың сингармонизмі, яғни дауыстылардың сөз ішінде бірыңғай не жуан не жіңішке болып, олар жеке жарасымды қала болып бөлінді. Ал, дауыссыз дыбыстарды қуатты үш алыпқа жайғастырды.

Ал, мұнда дауыссыз әріптер

Бір қатарға тұрыпты

Дауыс пен шудан олар құрылыпты.

1 қала ұяң қала.Бұл қалада әрдайым ұяң: б,в,г,ғ,д,ж,з. тұрыпты.

2 қала қатаң қала. Бұнда үйлер бос тұрмайды, олар әрқашан қатаң естілетін дауыссыздар: п,ф,к,қ,т,с,ш,щ,х,ц,ч,һ

3 қала мұрын жолды үнді алқабы өзінің қонақжайлығымен атақты жақсы көреді. Атап айтқанда дауысты У әрпінің келуіне қуанады.

Үнді: р,л,й,м,ң,н, (у)

Ханшайым барлық қаланы теңіз бойына орналастырыпты.

ә/ «Кім тапқыр?»   Жұмбақ шешу.

1. Бір- бірімен сыбайлас,

Бірі айтылады да естіледі,

Екіншісі жазылады да көрінеді     / дыбыс, әріп/

1. Бір ағашта отыз жеті алма,

Оны алып жетек болсаң.

Он шақтысы тамағыңнан еркін өтіп кетеді,

Қалғандары қақтығысып барып өтеді.  / дауысты, дауыссыз дыбыстар

1. Дауысты, дауыссыз қатарында қолданылатын қай дыбыс /у/

б/ Адасқан әріпті орнына қой

1. Б,л,а,қ,ш,а,а,а,
2. Ұ,а,т, с,з.  Ф,н,е,т,оа,к, и.
3. М,д,и,н,е,і,т,ә,е,т.

в/ Кітаппен жұмыс

262- жаттығу. Мына сөздерге көрсетліген жұп дауыссыздардың тиістісін жазыңдар.

/б-п/ пайдасыз, баласыз, балық, сапар, саптау.

264- жаттығу. Мәтінде көшіріп, қатаң дауыссыздардың астын –бір, ұяң дауыссыздардың астын- екі, үнді даукыссызардың астын- ирек сызықпен сызу.

Ақыл атыпты:- … дүниеге, ахиретке не пайдалы болса, не залалды болса, білетұғын- мен, сенің сөзіңді ұғатұғын- мен.

 г/ «Кім шапшаң?» Топшамамен жұмыс

Семантикалық карта.

 

 

/шәкірт,  мұғалім/

 ғ/ «Фонетика жыр жолында» ойыны. Өлеңді оқып, мағынасына назар аудару. Қарамен берліген сөздердегі дыбыстарға математикалық тәсілмен дыбыстық мінездеме беру.

Ана деген ардақты ат,

Ананы жүр ардақтпа,

Ана есімі тұрады,

Асқарлы шыңдай асқақтап.

 

Әлдилеген бөбегін,

Әйім әже ән салды

Әнге ұйып жас сәби,

Әуезіне тамсанды.

IV .Сабақты бекіту.

д/  Экспресс сұрақтар

І топ  

1.Әліпбидің  8  –  әрпін ата.

2.Шалға қарағанда балада не көп?

3.Кітап, дыбыстар сөзінде неше әріп бар?

ІІ топ

1.Әліпбидің  19- әрпін ата

2.Әліпби тәртібіндегі  7, 20, 22-  әріптерді  тіркеп жазсаңыз,

балалардың  бір ойыншығы шығады.

3.Оқылмайды, жазылады.

Бірақ сөзден табылады.

Ол қай әріп еді,

Ойлап көрші, есіңде бар ма?

V .Бағалау. Оқушылардың сабаққа қатысына қарай бағалау  парақтары беріледі.

VІ. Үйге тапсырма: Өткенді қайталау.