Баланы улы жәндік шақса не істеу керек?

Улы жәндіктерге жылан, шаян, қарақұрт, бүйі, тағы басқалар жатады. Бұлар қыс бойы ұйықтап, көктем шығып, күн жылына бастаған кезде оянады да сыртқа шығады. Улы жәндіктер адамды өздігінен шақпайды, көрсе тез арада тығылып қалуға тырысады. Олардың уларының құрамы да әр түрлі.

Сондықтан да удың құрамына және оның мөлшеріне, жыл мезгіліне, қай жерді шаққанына, удың денеге қаншалықты тарағанына байланысты бала да әр түрлі күйге душар болады. Жаз айларында бұл жәндіктердің улары күшейе түседі. Бет пен басты, мойынды шаққанда у тез таралып, орталық нерв жүйесін улайды, ең бастысы — орталық нерв жүйесі өз жұмысын нашарлатады, ал бұл өте қауіпті.

Өмірде көріп жүргеніміздей, ауыр жағдайда тынысы тарылып, қан қысымының төмендеуіне қарамастан жүрек бірнеше минутқа (15—20) дейін соғып тұрады. Бұл науқастың халін жақсартуға мүмкіндік береді. Себебі, жүрек-қан тамырының жұмысын жақсартатын дәрілерді қолдана отырып, уға қарсы сыворотканың тиісті мөлшерін тамыр арқылы жіберіп, баланың өмірін сақтап қалуға болады.

Жылан шаққан жер әдетте қанталап ісінеді, жайылып ұлғая түседі. Іскен жерді сипасақ жылтыр әрі ыстық екенін көреміз. Ересек бала жылан тістеген жердің ауырғанын айтып көрсетсе, ал жас бала беталды шырылдап жылай береді. Уақыт өткен сайын баланың халі нашарлап, ентігуі күшейе түседі. Жүрегінің соғысы жиілейді, басы айналып құсады. Лимфа бездері ісінеді, реңі бозарып, есінен ауық-ауық танып қалуы мүмкін.

Қарақұрт уы зәрлі жәндіктердің бірі. Ол шаққан кезде адамның бүкіл тұла бойы ауырады, аяқ- қол еттері тартылады, қалтырап-дірілдеп тоңғандай болады да артынша денесінің ыстығы көтеріледі, ісініп терлейді. Қатты терлеп, ентігеді, дем алысы нашарлайды. Өкпесі ісінеді, жүрек соғысы жиілейді, тамыр соғысы әлсірейді, көзінің қарашығы үлкейеді. Сілекейі шұбырып, тілі аузына сыймайды. Көзінен жас ағады. Қан қысымы көтеріледі.

Бүйі шаққанда — бала үнемі жылай береді. Себебі бүйінің уы нерв жүйесін улап денеге жайыла түседі. Сондықтан бүйі шаққан бойда бала қатты жылайды, бірте-бірте ауыру да күшейе түседі. Ал жарты сағат өтер-өтпестен баланың тілі күрмеліп, сөзі бұзылады. Жұтына алмайды, дем алысы нашарлайды, саусақтары құрысып, дене еттері тартылады. Ыстығы күрт төмен түсіп, денесінен мұздай тер шығады.

Жоғарыда айтып өткеніміздей, улы жәндіктер шаққанда бүкіл организм уланады. Сондықтан да тез арада көрсетілетін медициналық жәрдемнің маңызы зор. Дәрігерлік көмекке дейін мына төмендегідей жәрдем көрсете білген дұрыс.

Баланы жатқызып, улы жәндік шаққан жерін қимылдатпайтындай ету қажет, сусынды мейлінше көп берген жөн. Шаққан жерге марганцовка ертіндісіне малынған таза шүберек немесе дәке қоюға болады.

Кейбіреулер улы жәндік шаққан жерден жоғарырақ қатты қысып байлап тастайды, күйдіреді немесе сорып түкіреді. Кейде шаққан жерді тіліп жібереді. Бұл негізінде дұрыс емес. Оның пайдасынан зияны көп.

Емдеу мекемелерінде әрқашанда жеткілікті мөлшерде улы жәндіктердің уына қарсы сыворотка болады. Сыворотка екі жауырынның арасына, тері астына жіберіледі. Егер баланың жағдайы өте ауыр болса, онда сыворотканы тамырға жайлап жібереді, улану дәрежесіне байланысты және жас мөлшеріне қарай сыворотканың да дозасы әр түрлі болады. Сыворотка денеге жайылған уды залалсыздандырады. У денеге өте жылдам тарайтын болғандықтан, сыворотканы мейлінше ертерек қолданған дұрыс.

Сывороткамен қатар басқа да дәрілер қолданылады. Мысалы, қан тамырына тамшылатып глюкоза, гемодез, рингер ертіндісі, полиглюкин, реполиглюкин, тағы басқа да ертінділер және жүрек-қан тамырларының жұмысын жақсартатын дәрі-дәрмектер, витаминдер, димедрол, пиполфен, АТФ, кокарбоксилаз, ауыр жағдайда гормонды дәрілер — преднизолон, гидрокортизон, контрикал, т. б. қолдануға тура келеді.

Сонымен қатар асқазанды жуудың пайдасы зор. Сұйық затты мейлінше көп ішкізе беру керек. Себебі организмде қалған улар тер бездер, үлкен, кіші дәрет арқылы шығуы тиіс. Улы жәндіктер шақпау үшін ұқыпты да сақ болу қажет. Далалы жерлерде ұйықтар алдында еденді, көрпе-төсекті қарап, қағып-сілкіп жатқан жөн.

Таңертең киімдерді киер кезде қарап киген дұрыс, себебі улы жәндіктер түнде, таңға жуық жүреді, өздеріне қорек іздейді. Сондықтан да түнде қорек іздеп жүріп киімдердің арасына кіріп кетуі ықтимал. Далалы жерде жатқанда шатырдың айналасын топырақпен көміп, хлорлы әк, гексахлоран, хлорамин, т. б. дезинфекциялық дәрілерді шашып тастаған жөн Қалың шөптің арасымен жүрген кезде, шөп орғанда резеңке немесе былғары етік киген дұрыс.

Себебі, жыланның тісі опырылғыш келеді. Резеңке былғары етікке тигенде тісі сынып кетеді де, адам денесіне тісі дарымай қалады. Улы жәндіктерді орынсыз қырып-жоя беруге болмайды. Себебіі олардың табиғатқа, адамға тигізетін пайдасы мол. Жыландар ауыл шаруашылық зиянкестерін, егеу құйрықтарды, тышқандарды, тағы басқаларын құртады.

Улы жәндіктердің кейбіреулері медицинада дәрі-дәрмек үшін де кеңінен қолданылады. «Сақтық та қорлық жоқ» дегендей, адам өзіне-өзі әрқашан ұқыпты да сақ, ал табиғатқа қамқоршы бола білуге тиіс. Мұны біз жас жеткіншектердің бойына үнемі сіңіріп отыруға міндеттіміз.

Жылан шаққанда не істеу керек?

Жарақат алғанда ағзада қандай процестер жүреді.

Инфекциялық монопуклеоз ауруы және оның белгілері.

Улы өсімдіктердің гүлінен немесе жеміс-жидектерден улану.