Есту қабілеті бұзылған тұлғаларға арнайы білім беру жүйесінің әдіснамалық-теориялық негіздері

Ғылыми тәртіп ретінде сурдопедагогика өзіндік зерттеу объектісі, пәні және әдіс-тәсілдерін қарастырады. Зерттеу объектісі болып есту қабілеті бұзылған адамдарға арнайы білім беру болса, ал пәні болып оларды практикада тәрбиелеу, оқыту әлуметтендіру және осы бұзылыстың пайда болу жолдарын ғылыми феномен ретінде зерттеу болып табылады. Есту қабілеті бұзылған адамдар (бала, жеткіншек, ересек) мамандармен (сурдопедагог, мұғалім -дефектологпен, педагог, өнеркәсіптік оқыту маманы және т.б.) субъективті түрде қарым-қатынас жасауда бірдей құқықты, яғни қорытындысында әрекеттің екі қатысушының да тұлғаның да және өзіндік ұйымдастырушылығы дамиды.

Осындай өзіндік әрекеттің негізінде даму бұзылыстарын коррекциялау және психикалық функцияларды компенсациялауда, сонымен қатар есту қабілеті бұзылған адамдарға білім беру барысында әлеуметтік бейімдеу және өзіндік ұйымдастырушылықтың оптималды жолдары, әдіс-тәсілдері, жағдайлары жүзеге асырылады.Педагогикалық ғылымның жүйесінде сурдопедагогика арнайы педагогиканың жүйесінде теориялық қойма ретінде ең қажетті бөлігі педагогика болып табылады.

Сурдопедагогиканың мақсаты – есту қабілеті бұзылған адамдарға максималды түрде өзін-өзі қамтуын және өмірдегі еркіндікке жету мүмкіндігін қамтамасыз ету.

Көріп тұрғандай, айтылған мақсат арнайы педагогикағада қатысты. Соңғылардың бөліктерін елестетуде, сурдопедагогика жалпы сондай жүйеге ие: жетіспеушілікті түзету, оларды педагогикалық әдіс-тәсілдерін компенсациялау; абилитация (сәбилік және ерте жастан) және реабилитациялау, негізгі бағыттары — әлеуметтік және тұлғалық. Оларды жүзеге асыруда есту қабілеті бұзылған балаларға арналған арнайы ұйымдастырылған оқыту мен тәрбиелеу, сонымен қатар коррекциялау және психикалық функцияларды компенсациялау, соның ішінде ең бастысы сөйлеу тілін меңгеру: нашар еститіндергедыбыс күшейткіш аппараттарын және дыбыс күшейткіш аппараттарынсыз сөйлеу тілінің дыбысын қабылдау. Кеш саңырау болғандарға – есту қалдықтарының көмегімен ерік қимылынан ауызша сөйлеу тілін оқуды қабылдау; саңырауларға-сөйлеу тілі қатынастарынан мотивациялық сөйлеу бірліктерін қолдануды меңгерте білу. Есту қабілетінің жетіспеушілігі бар адамдарды өзіндік өмір сүруінің жалпы жетіспеушіліктеріне арнаулы педагогиканың мақсатындағы әлеуметтендіру мен өзіндік ұйымдастыруларына жәрдемдеседі.

Сурдопедагогиканың спецификалық мақсаты болып қоршаған ортаға бейімделу және әлеуметтік әрекеттің жүзеге асуымен игерілуі, абилитация, реабилитациялау және есту қабілеті бұзылған балалардың өмір циклдерінң әр түрлі баспалдағына интеграциялауға қатысты. Сурдопедагогикалық анықтамалар мен мақсаттарға жетуде мынадай нақты әдіс-тәсілдер шешіледі:

—        тұлғаның есту мүмкіндігінң даму жағдайларында педагогикалық заңдылықтарды игеру;

—        есту бұзылысы бар адамның коррекциялық және компенсаторлық мүмкіндіктерін анықтау;

—        бекітілген педагогикалық жүйеде білім беру және болжауда жаңа педагогикалық жүйенің дамуы мен пайда болуы;

—        есту қабілеті бұзылғандарға білім беруде және мәдени әлеуметтік ортаға бейімдеуде интеграциялық компенсацияны өңдеу және реализациялау;

—        есту қабілеті бұзылған адамдарға білім беру жағдайын ұйымдастыруда ғылыми негіздемелерді білім беру құрылымын, әдістерін, технологияларын анықтау;

—        білім беру жүйесін өңдеу, арнаулы білім беру технологияларындағы сөйлеу тілін дамыту ұлттыұ ыммен сөйлесуге оқыту;

—        операциядан кейінгі кезеңдегі реабилитациялаудың–педагогикалықерекшеліктерін анықтау;

—        жетілген технологияларды сурдотехнологиялық тәсілдерде есту қабілеті бұзылған адамдардың сөйлеу тілін дамытуда қолдану;

—        бағдарламаны кәсіби бағдарлауды кәсіби кеңес беруді, кәсіби дайындықты, сонымен қатар есту қабілеті бұзылған адамдарды әлеуметтік-еңбекке бейімдеуді реализациялау және өңдеу;

—        есту қабілеті бұзылған адамдарды әлеуметтік бейімдеумен әлеуметтік-кәсіптік реабилитациялауға бағытталған, педагогикалық жұмыстың жүйесін оптимизациялау;