Жанартаудың атқылауы қалай жүзеге асады?

Ақтөбе қаласы №40 «Балдәурен»МДҰ-ның

I-ші санатты тәрбиешісі Ж.С. Құрманбаева.

 Тақырыбы: «Жанартаудың атқылауы қалай жүзеге асады? »

 Мақсаты: Балаларды табиғат құбылыстарының бірі-жанартаудың атқылауымен және оның пайда болу жолдарымен таныстыру. Таулардың түрлерімен таныстыру,  ұйымшылдыққа тәрбиелеу арқылы бірлескен жұмыс жасау. Тәжірибе соңында балалардың өздерінің бұрыннан алған мәліметтерімен, жаңадан алған мәліметтерінен қорытынды шығаруды қалыптастыру. Танымдық- ізденушілік іс-әрекетіне қызығушылықтарын қалыптастыру.
Әдіс-тәсілдер:түсіндіру, сұрақ-жауап, әңгімелеу, көрнекілік, эксперимент жұмысы.
Қолданылатын құралдар: жанартаудың атқылауы бейнеленген суреттер, слайд, картон қағаз, желім, ас содасы, сірке суы, құрғақ қызыл бояу, сабынды сұйықтық, қағаз парақтары, түрлі-түсті қарандаштар, қасықтар, тамызғыш.
Билингвальды компонент: жанартау-вулкан, лава-лава, магма-магма, кратер-кратер.

Тәжірибе барысында балалармен бірлесе  жұмыс  жасау.

Алдын-ала жұмыстар: –Балалар энциклопедиясын оқу.
– Жанартаудың атқылауы бейнеленген иллюстрациялы суреттер қарау.
– Жанартаудың макетін дайындау.
– Жанартаудың түрлері туралы әңгімелесу.
Ұйымдастыру кезеңі.
Балалар шаттық шеңберіне тұрып, тақпақ айтады.
Тау жағалай жүреміз,
Тауға өрмелеп мінеміз.
Оң аяқпен нық басып,
Сол аяқпен нық басып,
Тау шыңына жетеміз,
Таза ауаны жұтамыз.

Барысы:
Тәрбиеші: Балалар, сендер не туралы білгілерің келеді?
Балалар: Тау туралы қызықты мәліметтер  білгіміз келеді.
Тәрбиеші: Біздің елімізде көптеген таулар бар. Сол таулар жайлы Нұрахмет мәлімет дайындап келіпті.
Нұрахмет ортаға шығып, өзі суретін салған тауды көрсетіп, айтады.
– Таудың етегі, шыңы, басы бар. Ол жердің тастардан тұратын үлкен бөлігі. Тау бірнеше шақырымдарға созылып, жер бетіндегі жазықтардан көрініп тұрады. Таулардың бірнеше түрлері бар: биік таулар, дөңес таулар, қатпарлы таулар, жартасты таулар және жанартаулар.
Тәрбиеші: Рахмет саған, Нұрахмет.
-Балалар таудың қандай түрлері бар екен?
Балалардың жауаптары.

Тәжірибе барысында қауіпсіздік ережелерін  назарға алу.

Тәрбиеші: Балалар, бүгін сендер өздеріңді зерттеушілер ретінде сезінгілерің келеді ме?

Балалар: Ия.
Тәрбиеші: Олай болса, алдымен жанартау туралы қызықты видео ролик көрелік.

( Видео ролик көрсетіледі)

Өте жақсы, осы таулардың бір түрі жанартаулар. Олар елімізде жоқ. Бірақ, басқа елдерде бар. Жанартаудың төбесінде шұңқырға ұқсас кратері не ойысы бар.Жанартау көмейінен ыстық газ, бу, күл, тас, т.б тау жыныстары атқылап  тұратын және жер бетіне отты қоймалжың зат- лава тасып төгілетін конус  формалы тау. Жер бетіне лавалар, ыстық газдар мен булардың атқылауынан пайда болып, оның төбесінен үнемі түтін шығып тұрады. Лава-жанартаудың атқылауынан болатын отты сұйықтық.
Тастармен ойын: « Суреттерді құрастыр»
Шарты: Балаларға суреттердің схемасы таратылып беріледі. Осы суреттерді тастардан құрастыру ұсынылады.
Тәжірибе жұмысы.
Тәрбиеші: Жанартаудың қалай атқылайтынын көргілерің келе ме?
Балалар: Иә, көргіміз келеді.

Міне, біздер дайындаған жанартау!

Тәрбиеші: Ол үшін қатты картон қағаздан конус тәрізде тау жасап аламыз. Жанартаудың көмейіне іші бос пластмасса банканы орналастырамыз. Енді лаваның пайда болу жолдарын мұқият тыңдаймыз.
Банкаға 1 шай қасық ас содасын, ас бояуы мен 5 тамшы сабынды сұйықтық құйылады.Қолымдағы арнайы сұйықтық сірке суынан 5 тамшы тамызылады. Сірке суы өтті қауіпті оны үлкендер көмегімен қолдану керек, өздіктеріңнен қолдануға болмайды.
Тәрбиеші: Нені бақыладыңдар?
-Мен лаваны қандай жолдармен дайындадым?
-Осы тәжірибені сендерде жасап көргілерің келе ме?
Балаларға лаваның құрамын жасау мүмкіндіктері беріледі, бірақ сірке суын тәрбиеші өзі тамызады.
Балалар тәжірибе жұмысын жасап, қорытынды шығарады.
Қорытынды: Жанартаулар жер астындағы газдардың атқылауынан болады.

Қорытынды.
– Қандай таудың түрлерімен таныстық?
– Қандай зерттеу жұмысын жасадыңдар?
– Сендерге ұнады ма?
– Лава деген не?
– Тәжірибенің жасалу жолдарын айтып беріңдерші?
– Тәжірибе барысында қандай қауіпсіздік ережелеріне назар аударуымыз керек?
-Балалардың жауаптары.

Күтілетін нәтиже:

Білуі тиіс: таулардың түрлері мен жанартаудың ерекшеліктерін біледі.

Игеруі тиіс: жанартаудың атқылау жолдарын тәжірибе жасау барысында игеру.

Меңгеруі тиіс: сұрақтарға толық жауап беру,өз ойларын жеткізе білу, тәжірибеге белсенді қатысуды меңгеру.